Rzeczka - Kompleks Riese, Włodarz, Osówka, Książ

Kilka ładnych lat temu wybraliśmy się do Rzeczki zwiedzić podziemną trasę stanowiącą część Kompleksu Riese. Jeśli jesteście miłośnikami historii II wojny światowej albo tajemnic Dolnego Śląska to polecam Wam odwiedzenie jednego z tych obiektów.

Co to jest Kompleks Riese i gdzie się znajduje?
Kompleks Riese to sieć podziemnych bunkrów wybudowana przez Niemców na Dolnym Śląsku, w Górach Sowich oraz pod zamkiem Książ. Riese po niemiecku znaczy olbrzym i określenie to w rzeczywistości odzwierciedla rozmiary projektu. Kompleks mieści się w trójkącie pomiędzy Jugowicami Górnymi, Sokolcem i górą Soboń. Nie wszystkie wejścia, które znajdują się na niemieckich mapach, zostały odnalezione, a wśród tych odnalezionych, ze względów bezpieczeństwa, nie wszystkie zostały udostępnione turystom. Obecnie zwiedzić można kompleks: Włodarz (o najdłuższej trasie – 3,2 km), Osówka w Głuszycy (trasa o połowę krótsza, ale również atrakcyjna – 1,7 km), Rzeczka (750 m) oraz Książ (trasa pod zamkiem). Na marginesie – we Włodarzu i Osówce, ze względu na poziom wód gruntowych, część zwiedzania odbywa się w pontonach czy też w łodziach.

Rzeczka leży mniej-więcej w połowie drogi pomiędzy Wałbrzychem i Kłodzkiem, przy Parku Krajobrazowym Gór Sowich, u podnóża Wielkiej Sowy. Jest to wieś głównie turystyczna, zachęcająca do odwiedzin zarówno latem jak i zimą. Posiada bazę noclegowo – turystyczną oraz przygotowane stoki do narciarstwa zjazdowego i biegowego. A ponadto oferuje właśnie zwiedzanie poniemieckiego kompleksu.

Riese to największa inwestycja górniczo-budowlana hitlerowskich Niemiec. Oficjalne źródła mówią, że rozpoczęła się jesienią 1943 r., choć wielu byłych więźniów, którzy brali udział w budowie twierdziło, że nastąpiło to dużo wcześniej. Riese to kilometry podziemnych korytarzy i sal wydrążonych w górach, na planie trójkąta o wymiarach ponad 6 km x 5 km x prawie 8 km.

Kompleks to do dziś zagadka, która pobudza wyobraźnię nie tylko miłośników teorii spiskowych. Nie zostało wyjaśnione jego przeznaczenie, stąd istnieje wiele teorii na ten temat, a że z braku dowodów każda jest prawdopodobna lub nieprawdopodobna (jak wolicie), zatem równie dobrze możecie uwierzyć w jedną z nich, jak i stworzyć własną 🙂 Najbardziej popularne teorie głoszą, że pod zamkiem Książ miała powstać główna kwatera Hitlera, a kompleks bunkrów Riese miał być linią obrony. Inna, równie popularna, mówi, że chodziło to zakłady zbrojeniowe czy też projekty badawcze nad nowymi rodzajami broni (rakiet V1 i V2, broni atomowej ze względu na istniejące w pobliżu rudy uranu, itp.). Osobiście, biorąc pod uwagę czas budowy, skłaniam się ku połączeniu obu z nich. Oczywiście istnieją też inne teorie, zarówno przyziemne, jak i tracące o science fiction 🙂
Dlaczego tyle ich jest? Przede wszystkim z uwagi na braki w dokumentacji, „rozmach” budowy, jak i szybkość jej wykonania i bezpośrednie zainteresowanie Hitlera. Nie bez znaczenia jest również zamiłowanie ludzi do tajemnic i legendy o wielkich skarbach ukrytych przez Niemców na Dolnym Śląsku, który tyle stuleci był niemiecki, że projektantom zapewne nie przyszło do głowy, że po wojnie coś może się zmienić.

Sam kompleks był wykonywany w następujący sposób: najpierw robiono odwierty w skałach, później je wysadzano, następnie więźniowie oczyszczali wnękę, odłupując również słabo trzymające się kamienie i nadając jej odpowiedni kształt. Następnie robiono szalunki i wzmacniano całość żelbetonem. Warto dodać, że do kompleksu „podciągnięto” kolej, zbudowano drogi i mosty, wykonano wodociągi, kanalizację, linię energetyczną, potężny węzeł telefoniczny oraz świetny system wentylacyjny. Biorąc pod uwagę ogromny rozmiar sal oraz wielkość niektórych chodników umożliwiającą wjechanie tam samochodami, całość mogłaby stanowić niemałe podziemne miasto. Jeśli dodamy do tego jeszcze fakt, że biorąc pod uwagę ilość zużytego betonu, znana część kompleksu to być może mniej niż połowa całości oraz że wiele chodników zostało przed przyjściem sowietów wysadzonych, zasypanych i ukrytych, mamy tajemnicę jak się patrzy.

Zwiedzając Kompleks Riese warto pamiętać o „drugiej stronie medalu”. Nie jest to kopalnia, ani jaskinia wydrążona w skale przez wodę. To budowa, przy której pracowali głównie więźniowie. Warunki, jakie tam panowały najlepiej oddaje fakt, że długość ich życia na budowie wynosiła ok. 4 tygodnie. Było to spowodowane zarówno niedożywieniem, jak i ryzykowną pracę – obsypującymi się kamieniami w tunelach oraz podejściem do nich Niemców. Według różnych szacunków zginęło tam kilkanaście albo i kilkadziesiąt tysięcy osób. Ponadto warto wiedzieć, że przed przyjazdem Armii Czerwonej setki, a może i tysiące więźniów zaangażowano do zasypywania i ukrywania chodników (stąd teorie o ukrytych skarbach). O tych więźniach słuch zaginął, zatem Kompleks Riese to również zapewne wielki cmentarz, w którego korytarzach spoczywają ich zwłoki.

A teraz tradycyjnie podsumujmy:

Sposób zwiedzania: zwiedzanie sztolni, konieczne ciepłe ubranie i nie śliskie obuwie, zdecydowanie nie szpilki 😉 Oczywiście nie wjedziecie tam wózkami; jeśli wybierzecie inny kompleks – Osówkę lub Włodarza, gdzie częściowo porusza się w łodziach, to musicie wiedzieć, że z bardzo małymi dziećmi również tam nie wejdziecie.
Stopień trudności: jeśli nie masz klaustrofobii, nie powinno być problemów,
Wejścia płatne: tak.
Lokalizacja GPS: 50.6903321,16.4435449
Ciekawe miejsca w pobliżu: Wielka Sowa z wieżą widokową – Rzeczka leży praktycznie u jej stóp, warto zrobić sobie spacer po Parku Krajobrazowym Gór Sowich; Kompleks Riese – Włodarz (ok. 5 km), Kompleks Riese – Osówka (ok. 8 km), Wałbrzych (ok. 26 km), Zamek Grodno koło Jeziora Bystrzyckiego (ok. 10 km), Wambierzyce (33 km), Niemcza (37 km), w Parku Narodowym Gór Stołowych: Szczeliniec Wielki (ok. 42 km) i Błędne Skały (ok. 50 km) i wiele innych ciekawych miejsc.

A na koniec jeszcze kilka fotek: